در تاریخچه آجر، دستکم قدمت آجر به بیش از ۵۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد، اولین آجرهایی که تولید شده‌اند از جنس گل رس و کاه است که در قالب‌های مستطیلی شکل این مواد را ریخته و می‌گذارند که خشک بشود. آجر در ایران نیز از قدمت بسیار بالایی برخوردار است.
استفاده از آجر در ایران و به طور کلی صنعت پخت آجر یا آجرپزی در زمانی قبل از هخامنشیان تکامل یافت؛ نقطعه عطف این دوران علاوه بر استفاده از خشت، از انواع آجرهای لعابی نیز در طراحی بناهای خود استفاده کرده‌اند.
همچنین در بناهای قدیمی و عظیمی همچون طاق کسری، پل دختر، پاسارگاد و تخت جمشید از این آجرها استفاده کرده‌اند.
با ما همراه باشید تا با آجر در ایران و جهان باستان بیشتر آشنا شویم.
آجر چیست
آجر که به زبان انگلیسی و لاتین با نام Brick شناخته می‌شود از جمله مصالحی است که بسیار پرکاربرد است و در موارد گوناگونی همچون صنعتی و سنتی تولید و مصرف می‌شود.
آجر در ایران یکی از مصالح پرمصرف در صنعت ساختمان سازی جهت طراحی نما داخلی و خارجی است که جنس مواد اولیه آن خاک است؛ ابعاد آجر ساخته شده در ایران دارای استاندارهای متفاوتی است که در انواع مختلف تولید می‌شود.
ابعاد استاندارد آجر در ایران به دسته‌بندی ۷ در ۳۲، ۵٫۵ در ۲۶ و ۱۰ در ۲۰ است که جهت مشاهده تمامی ابعاد آجر مورد استفاده در کشور عزیزمان ایران می‌توانید روی نام ” ابعاد آجر ” کلیک نمایید.
یکی از خصوصیات آجر مقاومت در برابر آتش است و همان‌طور که در فوق ذکر کردیم، خاک مورد استفاده در آجر نیز مهم است.
انواع خاک مورد استفاده در تولید آجر به دسته‌های متفاوتی تقسیم می‌شود که از جمله از این موارد را می‌توان به خاک نسوز و خاک رس اشاره کرد.
مراحل تولید آجر را نیز می‌توان از انتخاب خاک مناسب تا پخت آجر و خشک کردن آن بخش بندی کرد.
بیشتر بخوانید : آجر چیست و چه کاربردی دارد
تاریخچه‌ی آجر:
آجر از قدیمی‌ترین مصالح ساختمان است که قدمت آن بنا به عقیده‌ی برخی از باستان‌شناسان به ده‌هزار سال قبل از میلاد می‌رسد.
در کتاب مقدس (Bible) در قسمت عهد عتیق (Old Testament) در مورد مردم بابل که برای رسیدن به خدا، برجی با آجر ساختند،
سخن گفته شده است و همچنین در مورد مردم اسرائیل که به اجبار فاتحین مصر آجر بدون پوشال ساختند حرف به میان آمده.
آجر در ایران نیز در آتشکده‌های زرتشت بسیار مورد استفاده قرار گرفته و مدت آن به ۶۰۰۰ سال قبل می‌رسد. بقایای کوره‌های سفالی و آجرپزی در شوش و سیلک کاشان که تاریخ آن به هزاره‌ی چهارم قبل از میلاد می‌رسد، پیدا شده است.
ریشه یابی واژه آجر :
واژه‌ی آجر (معرب آگور فارسی) بابلی است ونام خشت‌هایی بوده که بر روی آنها منشورها، قوانین و نظایر آن را می‌نوشته‌اند. گمان می‌رود نخستین بار از پخته‌شدن خاک دیوارها و کف اجاق‌ها به پختن آجر پی برده باشند. کوره‌های آجرپزی ابتدایی نیز بی‌گمان از مکان‌هایی تشکیل می‌شده که در آن لایه‌های هیزم و خشت متناوباً روی هم چیده می‌شدند. در ایران باستان ساختمان‌های بزرگ و زیبایی بنا شده‌اند که پاره‌ای از آنها هنوز پابرجا هستند، نظیر طاق کسری در غرب ایران قدیم، عراق فعلی. بعدها نیز ساختمان‌هایی مانند آرامگاه شاه اسماعیل سامانی، گنبد کاووس و نمای مسجد جامع اصفهان را با آجر ساختند. پل‌ها و سدهای قدیمی را نیز با آجر بنا می‌کرده‌اند که از آنها می‌توان پل‌های دختر، سد کبار در قم و غیره را نام برد.
فن استفاده از آجر آسیای غربی به سوی غرب، به مصر و سپس روم و آنگاه به سمت شرق، به هندوستان و چین رفته است.
فن استفاده از آجر آسیای غربی به سوی غرب، به مصر و سپس روم و آنگاه به سمت شرق، به هندوستان و چین رفته است.
در سده‌ی چهارم میلادی اروپاییان شروع به استفاده از آجر کردند ولی پس از مدتی، این کار از رونق افتاد و رواج مجدد آن از سده‌ی ۱۲ میلادی،
ابتدا از ایتالیا شروع شد و بعد فرانسه و سپس آلمان و آخر سر کشورهای دیگر از آجر در بناهای خود بهره بردند.
در ایران، هرجا سنگ کم ولی خاک خوب در دسترس بوده است، آجرپزی و مصرف آجر معمول شده است.
اندازه آجر زمان ایلامی (مربوط به چغازنبیل) حدود ۱۰*۳۸*۳۸ سانتیمتر بود. پختن و مصرف آجر در زمان ساسانیان گسترش یافت و در ساختمان‌های بزرگ مانند آتشکده‌ها به کار رفت.
اندازه آجر این دوره حدود ۴۴*۴۴*۷ تا ۸ سانتیمتر بود. بعدها اندازه آجر به ۲۰*۲۰*۳ تا ۴ سانتیمتر کاهش یافت و مدت زمان مدیدی این آجرها تهیه و در دیوارها و سقف‌ها مصرف شدند؛
ولی برای فرش کف، آجرهای بزرگ‌تری به نام ختایی به ابعاد حدود ۵*۲۵*۲۵ سانتیمتر و باز هم بزرگ‌تر به نام نظامی به اندازه‌های حدود ۵*۴۰*۴۰ سانتیمتر تولید شدند. آجر بزرگ را به فارسی تاوه گویند.
بیشتر بخوانید : مراحل تولید آجر
انواع آجر در تحقیق در مورد آجر
خیلی از دوستان عزیز ما، در راستای تحقیق در مورد آجر نیازمند دریافت اطلاعات دقیقی از انواع آجر هستند،
انواع آجرها به دسته‌بندی‌های مختلفی همچون نسوز نما، نسوز کوره، لعابی، سنتی و غیره تقسیم می‌شوند.
در آجر نسوز نما نیز به دلیل طراحی نما داخلی و بیرونی ساختمان‌ها دارای انواع مختلفی است که دست شما را جهت طراحی بهتر و شکیل‌تر باز می‌گذارد.
انواع آجر نما نیز عبارت‌اند از:
- آجر انگلیسی نما
- آجر قزاقی
- آجر ال
- آجر مشکی
- آجر سفید
- آجر شاموت
- آجر رسی
- آجر لفتون
همچنین شما بزرگواران جهت مشاهده لیست قیمت روز آجر نسوز می‌توانید وارد صفحه آجر نسوز امیران نما شوید و لیست تمامی محصولات آجرهای نسوز نما را دریافت نمایید.
دلیل نامگذاری آجر قزاقی
پیش از جنگ جهانی اول، روسها در ساختن قزاقخانهها آجرهایی به ابعاد حدود ۵*۱۰*۲۰ سانتیمتر مصرف میکردند و از اینرو آجر قزاقی نامگذاری کردند که به روش سنتی تهیه میشد.
پس از جنگ جهانی دوم، روش تولید آجر در ایران دگرگون گردید و روش‌های صنعتی کم‌کم جانشین روش‌های سنتی شدند و کارخانه‌های زیادی احداث شدند
که امروزه قادر به تولید انواع اجرهای توپر، آجر سوراخ‌دار، بلوک‌های دیواری و سقفی توخالی و اشکال هندسی مختلف هستند.
گرچه امروز کیفیت آجر به علت پیشرفت تکنولوژی پخت و تولید بهود یافته ولی در اساس کار تغییر چندانی رخ نداده است.
شناخت کامل‌تر مواد اولیه و ویژگی آنها، ساخت کوره‌های بهتر و با بازدهی بیشتر، کنترل دقیق‌تر پخت و استفاده از ماشین‌آلات پیشرفته کمک شایان توجهی به توسعه و پیشرفت صنعت تولید آجر کرده است.
آجرهای قزاقی یکی از طرح‌های قدیمی است که از ایام گذشته تا به حال مورد استفاده و استقبال عموم مردم و سازندگان گرامی قرار گرفته است؛
از این رو جهت مشاهده قیمت آجر سنتی امروز می‌توانید وارد صفحه آجر قزاقی شوید و از آخرین قیمت‌های به روز رسانی شده توسط کارخانه تولید آجر امیران نما اطلاع داشته باشید.
تغییر در فرایند ساخت
همان‌طور که در تاریخچه آجر اشاره شد آجر قدمتی دیرینه در ایران باستان و خاورمیانه داشته و به طور چشمگیری از این محصول در ساخت‌وسازها استفاده می‌شده است.
از حاکمان و فرمانروایان ایران باستان گرفته تا پادشاهان مصر و یونان و بنی‌اسرائیل همه از آجر در ساخت‌وسازهای شهری و روستاهایشان بهره می‌گرفتند.
درواقع بعد از مطرح‌شدن آجر برای استفاده در ساخت دیوار و محل‌های سکونت، خیلی از ملل و کشورها و یا حتی قبیله‌های کوچک استفاده از آجر را در دستور کارشان قرار دادند
تا از آن به‌عنوان یک سپر یا مانعی برای مقابله با دشمنانشان استفاده کنند.
درهرصورت چیزی که به‌وفور قابل‌مشاهده و ملموس است تغیر فرایند ساخت و انواع آجرهایی است که در زمان حال مورداستفاده قرار می‌گیرد.
آجر نیز مانند بسیاری از مصالح و ابزارهای ساخت‌وساز طی گذر زمان دستخوش تغییرات بزرگی شد
و با نمونه اولیه که طی سالیان دور مورداستفاده قرار می‌گرفته است تغییرات نسبتاً زیادی را به خودش دیده است.
برای مثال آجرهایی که در زیگورات مورداستفاده قرار گرفته یا آجرهای گلی که در سازه‌های بین‌النهرین مورداستفاده قرار می‌گرفت،
قطعاً با آجرهایی که الان در ساخت ساختمان‌های امروزی مورداستفاده قرار می‌گیرد یکسان نبوده و دچار تحولات اساسی شده است.
گذر زمان، علت دسترسی به ابعاد آجر
با گذر زمان معماران و مهندسان به این نکته پی بردند که آجرها باید دارای ابعاد و اندازه خاص و یکسانی باشند تا در حین جابه‌جایی و چینش آنها کار راحت‌تر و با سرعت بیشتری انجام بشود.
اولین تغییرات در ایران باستان زمانی انجام شد که آجرپز آجری را پخت که به‌اندازه یک‌دست بود و وزن کمتری را نسبت به دیگر آجرها داشت.
همین کار کوچک کافی بود تا جابه‌جایی آجر و حمل‌ونقل آن به طور چشمگیری آسان‌تر بشود.
در واقع منطقی که پشت این کار بود، استفاده از یک‌دست برای چینش آجر و استفاده از دست دیگر برای ماله‌کشی بود که به‌خوبی هم جواب داد.
پیشرفت در مرحله بعدی رسیدن به ابعاد خاصی از آجر بود که این مسئله نیز در ایران باستان و سازه‌های قدیمی همچون زیگورات کاملاً ملموس و مستند است.
درواقع معماران با محاسباتی که انجام دادند توانستند آجری تولید کنند که طول آن دوبرابر عرض آن باشد تا آجر به‌راحتی از سمت عرضی بین انگشتان بنا و یا کارگران قرار بگیرد.
به‌طورکلی پیشرفت‌های زیادی از دوران باستان تا به دنیای مدرنیته امروز صورت‌گرفته است و کسی هم نمی‌تواند منکر این قضیه باشد.
همان‌طور که با روش‌های پخت گل اولیه بسیار فاصله داریم، از اجرهای ساده و بدقواره هم دل کندیم و روی به ساخت آجرهای مدرن با تنوع بالای رنگ و مدل با استفاده از تجهیزات به‌روز دنیا آورده‌ایم.
تاریخچه آجر چه در ایران باستان و چه زمان حال اجر یکی از ارکان اصلی ساخت‌وساز بوده و بدون این محصول قطعاً بشریت کار سختی برای بقا و سکونت داشت.
استفاده اجر نه‌تنها با گذر زمان کم شد، بلکه آن‌قدر وسعت و گسترش یافت که به همه ملل و کشورها نفوذ کرد و معماری‌های نوینی برای مردم کشورهای مختلف پدید آورد.
جمع‌بندی و سخن پایانی آجر در ایران
ما در مقاله تاریخچه آجر در ایران و جهان باستان سعی کردیم تا بتوانیم اطلاعات مفیدی را برای شما به فراهم کنیم.
ما در این مقاله به بررسی قدمت آجر در ایران و جهان پرداخته و تا حدودی توانستیم تاریخچه آجر را هم برای شما توضیح دهیم و بگوییم که جهت تحقیق در مورد آجر و بناهای تاریخی‌ای که با آجر در قدیم طراحی شده است را برای شما نام بردیم.
از جمله بناهای تاریخی که با استفاده از آجر در ایران ساخته شده‌اند می‌توان به طاق کسری، پل دختر، پاسارگاد و تخت جمشید اشاره کرد.
همچنین به بررسی انواع آجر نما و کوره پرداختیم و سعی کردیم علت نامگذاری آجر قزاقی را نیز برای شما ذکر کنیم.
سوالات متداول تاریخچه آجر در ایران
تاریخچه آجر در جهان چیست؟
دلیل نامگذاری آجر قزاقی چیست و چه تاریخچهای دارد؟
پیش از جنگ جهانی اول، روسها در ساختن قزاقخانهها آجرهایی به ابعاد حدود ۵*۱۰*۲۰ سانتیمتر مصرف میکردند و از اینرو آجر قزاقی نامگذاری کردند که به روش سنتی تهیه میشد.
بدون دیدگاه